Ένα μυστήριο για γερούς λύτες πλέκεται γύρω από μια εικόνα του Αγίου Μηνά, η περιπέτεια της οποίας ανά τον χώρο και τον χρόνο συνεχίζεται πλέον στο Μεγάλο Κάστρο... Μια εικόνα του πολιούχου του Ηρακλείου που δημοπρατήθηκε από οίκο της Γερμανίας - κατά ένα αξιοσημείωτο παιχνίδι της μοίρας την παραμονή της γιορτής του Αγίου Μηνά - και “έβαλε πλώρη” για το Ηράκλειο, καθώς αγοράστηκε - άγνωστο προς το παρόν από ποιον ή ποιους - για να τοποθετηθεί στον ναό που τιμάται στη χάρη του στρατηλάτη προστάτη του Ηρακλείου.

Η εικόνα, διαστάσεων 38x49 εκατοστών, η ύπαρξη της οποίας εντοπίστηκε μέσω διαδικτύου στον κατάλογο των 1.053 ορθοδόξων από τη Ρωσία, την Ελλάδα και άλλες βαλκανικές χώρες που θα έβγαιναν στο σφυρί στις 10 Νοεμβρίου, προκάλεσε κινητοποίηση από ευαισθητοποιημένους πολίτες και οδήγησε στην αγορά και στη δρομολόγηση της μεταφοράς και τοποθέτησής της στον Άγιο Μηνά, με δεδομένο ότι αποτελεί ούτως ή άλλως ένα σημαντικό κειμήλιο που φαίνεται ότι παραπέμπει ευθέως στην Κρήτη.

Και εκεί αρχίζει ο δεύτερος κύκλος του μυστηρίου (με τον πρώτο να εστιάζει στο πρόσωπο του αγοραστή που κατακύρωσε την εικόνα στη δημοπρασία που έλαβε χώρα στη Γερμανία), αρχικά για τη χρονολόγησή της, αν και φαίνεται ότι ο 18ος αιώνας που εκτίμησε ο Οίκος δημοπρασιών και κατέγραψε στον κατάλογο των αντικειμένων που βγήκαν στο σφυρί δείχνει να είναι ακριβής. Μια πρώτη τεχνοτροπική “ανάγνωση” διηγείται ιστορίες από εκείνη την εποχή, όταν η Κρητική Αναγέννηση αποτελούσε απλώς μια μακρινή ηχώ στον χρόνο και τα τοπικά εργαστήρια της Κρήτης στρέφονταν περισσότερο στη λαϊκότροπη εικονογραφική αφήγηση των βίων των Αγίων. Η συγκεκριμένη εικόνα μοιάζει να έχει σαν πηγή της κάποιο από αυτά τα κρητικά εργαστήρια αγιογραφίας, θυμίζοντας έντονα εικόνες της εποχής που βρίσκονται σε ναούς της Κρήτης, παρουσιάζοντας στοιχεία που παραπέμπουν στο νησί μας. Πόσω μάλλον εικονογραφώντας έναν Άγιο δημοφιλή μεν στην ευρύτερη περιοχή, με καταγωγή από την Αίγυπτο, κυρίαρχο όμως στη ζωή του Ηρακλείου τον 18ο αιώνα.

Από τα πλέον χαρακτηριστικά αυτά στοιχεία είναι, εκτός βεβαίως από την επιλογή του Αγίου, η νεφέλη στην οποία βρίσκεται ο Χριστός ευλογώντας και κοιτώντας τον Άγιο, και βεβαίως ο τρόπος με τον οποίο εικονίζεται ο πολιούχος του Ηρακλείου, πάνω σε άλογο και όχι σε καμήλες όπως εικονογραφείται στις κοπτικές εικόνες που παραπέμπουν στην αιγυπτιακή καταγωγή του. Ο Άγιος Μηνάς δεσπόζει στο κέντρο της εικόνας ως στρατηλάτης σε προχωρημένη ηλικία πάνω σε άλογο, σε ένα υπαίθριο τοπίο έξω από τα τείχη μιας πόλης. Ο καλλιτέχνης εικονογραφεί σε δέκα μικρότερα εικονίδια, που πλαισιώνουν το κεντρικό “κάδρο”, τα μαρτύρια του Αγίου Μηνά, θυμίζοντας έντονα μικρογραφίες μεσαιωνικών χειρογράφων. Τα χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε κρητικό εργαστήριο δεν προσδιορίζουν απαραίτητα και τον τόπο όπου φιλοτεχνήθηκε ή βρισκόταν η εικόνα πριν μεταφερθεί - επίσης άγνωστο πώς - στο εξωτερικό. Το ότι δεν είναι έργο υψηλής καλλιτεχνικής αξίας, χωρίς αυτό να αναιρεί την κειμηλιακή και ιστορική αξία του, μάλλον περιορίζει τις πιθανότητες να γνωρίσουμε και τον δημιουργό, αλλά και να αλιεύσουμε οποιαδήποτε επιπλέον πληροφορία μέσω ιστορικών πηγών, ενώ οι ειδικοί που θα εξετάσουν την εικόνα θα μπορέσουν να ορίσουν με μεγαλύτερη σαφήνεια το χρονολογικό πλαίσιο δημιουργίας της.

Μάλλον αυτονόητη πρέπει να θεωρείται και η μελέτη τού εν λόγω έργου από τα εξειδικευμένα εργαστήρια του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) με μεγάλη πείρα στην εξέταση και συντήρηση έργων τέχνης.

Ενδεχομένως μια τέτοια ανάλυση να ρίξει φως στο μυστήριο, αποκαλύπτοντας μια πιθανή υπογραφή του καλλιτέχνη, ίσως όνομα δωρητή που υλοποίησε το τάμα του στον Άγιο Μηνά παραγγέλλοντας την εικόνα, και γιατί όχι και τη χρονολογία κατά την οποία ιστορήθηκε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με πληροφορίες, δεν είναι ακόμα σαφές το πότε η εικόνα θα έρθει στο Ηράκλειο και πώς θα δρομολογηθούν οι διαδικασίες μελέτης και συντήρησης και ακολούθως έκθεσης του κειμηλίου στον ναό του Αγίου Μηνά.

Την ιστορία εντοπισμού της εικόνας καταγράφουν μιλώντας στον 98.4 και τον Γιώργο Σαχίνη ο παπά Μανόλης Σταυρουλάκης από τον Άγιο Μηνά κι ο δημοσιογράφος Νίκος Ψιλλάκης:

neakriti.gr