Τα διάφορα μέρη του εγκεφάλου αναπτύσσονται με διαφορετικούς ρυθμούς. Το σημείο το οποίο αποτελεί το εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου ονομάζεται εγκεφαλικός φλοιός και είναι υπεύθυνο για την ανώτερη γνωστική επεξεργασία. Ο φλοιός κυμαίνεται από 1,5 – 4,5 mm πάχος με νευρικά κύτταρα να απαρτίζουν το μεγαλύτερο μέρος του. Πως όμως αυτά τα νευρικά κύτταρα ανταποκρίνονται στα ερεθίσματα που δέχονται από το εξωτερικό περιβάλλον ή πιο συγκεκριμένα, στην απόκτηση γνώσης και δεξιότητας;

Το εξελικτικά νεότερο κομμάτι του εγκεφαλικού φλοιού, ο νεοφλοιός, διαμορφώνεται στο σύνολο των νευρικών του κυττάρων, κατά την διάρκεια της κύησης. Μέχρι την στιγμή της γέννησής μας, ο νεοφλοιός είναι πλήρης νευρικών κυττάρων.  Ακόμα και όταν ένα άτομο ξεπεράσει τον ένα αιώνα ζωής, κανένα νέο νευρικό κύτταρο δεν αποκτάται σε αυτό το σημείο του εγκεφάλου. Παρόλα αυτά, η πιο γρήγορη ανάπτυξη του νεοφλοιού συμβαίνει κατά τα πρώτα δέκα έτη ζωής.

Τι ακριβώς αναπτύσσεται τότε;

Οι υποδοχείς των νευρικών κυττάρων που ονομάζονται δενδρίτες είναι υπεύθυνοι για την μεταγεννητική ανάπτυξη του νεοφλοιού και του νευρικού συστήματος που αποτελεί το «hardware» της νοημοσύνης. Οι δενδρίτες είναι η επέκταση της μεμβράνης των νευρικών κυττάρων που δέχονται τα ερεθίσματα άλλων νευρικών κυττάρων. Αυτοί οι κλάδοι έχουν εξαιρετική ανταπόκριση, αυξάνονται σε αριθμό όσο δέχονται ερεθίσματα και μειώνονται όσο δεν δέχονται. Όσο τους χρησιμοποιούμε δηλαδή, αυξάνονται ενώ όσο τους αφήνουμε να τεμπελιάζουν μειώνονται.

Η ανάπτυξη των δενδριτών συμβαίνει σε όλες τις ηλικίες, ακόμα και σε ηλικιωμένους ανθρώπους και είναι συνέπεια της έκθεσης του ατόμου σε περιβάλλον με συνεχή ερεθίσματα. Ένας άνθρωπος ο οποίος έχει δραστήρια ζωή και αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του αναπτύσσει συνεχώς αυτό το τμήμα του εγκεφάλου του. Καθώς μεγαλώνει μπορεί να μην έχει τις ίδιες αντοχές ή ικανότητες με παλαιότερα αλλά πρέπει να κινείται και να δραστηριοποιείται ανάλογα με τις δυνατότητές του.

Ωστόσο, φαίνεται πως ο εγκεφαλικός φλοιός αναπτύσσεται ταχύτερα τα πρώτα δέκα χρόνια της ζωής μας.  Παρέχοντας στα παιδιά ερεθίσματα μέσω του περιβάλλοντος και της εκπαίδευσης, οι δενδρίτες έχουν τα κατάλληλα εφόδια για να ξεκινήσουν με τον καλύτερο τρόπο την ανάπτυξή τους.

Από την στιγμή που κανένας ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι ακριβώς ίδιος με κανένα άλλο, τα διάφορα εξωτερικά ερεθίσματα επιδρούν με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άνθρωπο. Το φάσμα των εμπειριών και των ερεθισμάτων είναι τεράστιο. Για μερικούς ανθρώπους η χειρονακτική εργασία και η χρήση εργαλείων είναι ευχάριστη, για άλλους η ανάγνωση και η επεξεργασία πληροφοριών αποτελεί μια μορφή ικανοποίησης ενώ για άλλους, το να δουλεύουν πάνω σε δημιουργικές ιδέες είναι διασκεδαστικό. Ασχέτως με το ποια μορφή αλληλεπίδρασης επιλέγει ο καθένας, σημασία έχει ότι δίνεται το ερέθισμα στα νευρικά κύτταρα. Η παθητική παρατήρηση δεν αρκεί. Θα πρέπει να υπάρχει συνεχής αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Ένας σίγουρος τρόπος για μια συνεχή ανάπτυξη των εγκεφαλικών κυττάρων και την βέλτιστη λειτουργία του εγκεφάλου, είναι να τονωθεί και να διατηρηθεί η περιέργεια και η ενεργητικότητά μας σε υψηλά επίπεδα καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής μας.

Marian Cleeves Diamond

Σαββάκης Γιάννης

Φυσιοθεραπευτής, MSc

https://kinesthisis.gr/