Εξακολουθεί να υπάρχει στα χώματα της Κρήτης το έντομο της φυλλοξήρας, έτοιμο να ξαναχτυπήσει ανά πάσα στιγμή ένα αυτόρριζο αμπέλι.

Πολλά είναι τα οφέλη, αλλά και μεγάλο το ρίσκο που μπορεί να αναλάβει ένας αμπελουργός επιλέγοντας να δημιουργήσει αμπελώνα από αυτόρριζα φυτά, όπως έκαναν οι πρόγονοί μας εδώ και χιλιάδες χρόνια, κάτι όμως που εγκαταλείφθηκε στη δεκαετία του ’80, όταν ξέσπασε η φυλλοξήρα και έπρεπε να γίνει η αναμπέλωση με αμερικάνικο υποκείμενο, πάνω στο οποίο γίνεται ο εμβολιασμός με το μόσχευμα της ευρωπαϊκής ποικιλίας.

Όπως αναφέρουν στη “Νέα Κρήτη” άνθρωποι-γνώστες των ζητημάτων που σχετίζονται με την αμπελουργία στο νησί μας, υπάρχουν σήμερα αμπελουργοί που κάνουν την προσπάθεια της φύτευσης αυτόρριζων φυτών αμπέλου, αλλά σε άλλους η προσπάθεια έχει επιτυχία και σε άλλους όχι. Μάλιστα, διατηρούνται και διασώζονται μέχρι σήμερα αυτόρριζα αμπέλια, αλλά αυτά μπορεί να τα συναντήσει κανείς περισσότερο σε κληματαριές παλιών σπιτιών, όπου η φυλλοξήρα δύσκολα θα εμφανιστεί.

Υπάρχει διχογνωμία σήμερα μεταξύ των γεωπόνων για το αν εξακολουθεί να υπάρχει στα χώματα της Κρήτης το έντομο της φυλλοξήρας, έτοιμο να ξαναχτυπήσει ανά πάσα στιγμή ένα αυτόρριζο αμπέλι και να το καταστρέψει. Και λέμε ένα αυτόρριζο αμπέλι, γιατί στα αμερικάνικα κλήματα η φυλλοξήρα προσβάλλει μόνο τα φύλλα αλλά αντιμετωπίζεται, αφού δεν μπορεί να προσβάλει και το ριζικό του σύστημα και να το καταστρέψει, καθώς το αμερικάνικο “άγριο” υποκείμενο είναι ανθεκτικό στη φυλλοξήρα.

«Εγώ πιστεύω ότι δεν υπάρχει έντονο πρόβλημα φυλλοξήρας σήμερα», λέει στη “Ν.Κ.” ο τεχνολόγος γεωπόνος Άρης Κοζής, που ωστόσο διευκρινίζει ότι αποτελεί μεγάλο ρίσκο το αυτόρριζο φυτό, γιατί με αυτό τον τρόπο το αμπέλι μπορεί να είναι μολυσμένο, πέρα από τη φυλλοξήρα, και από ιώσεις που δεν αντιμετωπίζονται, ή που μπορεί να αντιμετωπίζονται με μεγάλες δυσκολίες. «Πολύ παλιά, πριν τη φυλλοξήρα, έτσι αναπαρήγαγαν τα αμπέλια τους οι αμπελουργοί: φυτεύοντας αυτόρριζα κλήματα από τα κλήματα τα οποία κλάδευαν. Σήμερα υπάρχουν πιο σύγχρονες μέθοδοι, τεκμηριωμένες επιστημονικά, για τη φύτευση κλημάτων απαλλαγμένων από διάφορες ιώσεις, βακτήρια, κ.λπ., και συνιστούμε στους παραγωγούς να ακολουθούν αυτή την οδό, γιατί το φυτό που θα πάρουν από φυτώρια, από καταστήματα γεωπονικά, κ.λπ., είναι εγγυημένα, είναι απαλλαγμένα από ιώσεις και φέρουν και το καρτελάκι του υπουργείου για την πιστοποίηση που διαθέτουν. Δεν μπορεί πλέον να κυκλοφορήσει τίποτα χωρίς να είναι πιστοποιημένο»...

Αν όμως σήμερα αποφασίσει κάποιος παραγωγός να εφαρμόσει την πανάρχαια μέθοδο, ο κ. Κοζής λέει ότι, «στην περίπτωση αυτή, διατρέχει τον κίνδυνο να πάρει κλήμα από κάποιο αμπέλι που είναι ιωμένο. Και μην ξεχνάμε ότι τα παλαιότερα αμπέλια, τα περισσότερα - αν όχι όλα - είχαν διάφορες ιώσεις»...

Στο ερώτημά μας για τη φυλλοξήρα, ο Άρης Κοζής πιστεύει ότι «σήμερα δεν έχουμε τόσο μεγάλο πρόβλημα και ιδιαίτερο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι ασθένειες του ξύλου. Και όσοι το κάνουν πρέπει να είναι πάρα πολύ προσεκτικοί. Υπάρχει μια προτίμηση στις ντόπιες ποικιλίες αμπελιού. Παλιότερα οι επιστήμονες είχαν κάνει προσπάθειες να κρατηθούν οι παλιότερες ποικιλίες αμπελιού. Και πρέπει πάση θυσία να κρατήσουμε ποικιλίες όπως είναι ο ταχτάς, όπως είναι το κοτσιφάλι, κ.λπ., γιατί είναι πάρα πολύ καλές ποικιλίες και αξιόλογες. Κι εκεί θέλει πολλή προσοχή. Όμως, το πρόβλημα με τα αυτόρριζα δεν είναι όταν θα βάλει ο παραγωγός μερικά κλήματα. Το πρόβλημα είναι όταν θα βάλει πάρα πολλά αυτόρριζα φυτά για εμπορικό σκοπό».

«Κλαδεύω και... φυτεύω»

«Είναι μια πανάρχαια μέθοδος αυτή. Παλιότερα οι αμπελουργοί κλάδευαν το αμπέλι, διάλεγαν τα πιο υγιή και δυνατά κλήματα και τα φύτευαν αμέσως στο χώμα, επεκτείνοντας το αμπέλι τους. Υπάρχει δε και η μέθοδος της καταβολάδας. Το κλήμα δεν αποκόπτεται από το μητρικό φυτό, αλλά χώνεται σε ένα αυλάκι που το κατευθύνουμε εκεί όπου επιθυμούμε να έχουμε τη νέα μας κουρμούλα. Και στο σημείο εκείνο που η άκρια του κλήματος βγαίνει από το χώμα, πάνω από την επιφάνεια της γης, με την πάροδο του χρόνου σαπίζει με το χώμα, κόβεται από το μητρικό φυτό και ριζώνει. Έτσι δημιουργείται ένα νέο κλήμα, αυτόρριζο.

Μια τρίτη μέθοδος είναι: επιλέγω τα κλήματα και σκάβω ένα μεγάλο λάκκο. Απλώνω ξερά χόρτα μέσα στο λάκκο και τοποθετώ πάνω σε αυτά τα κλήματα αφού τα έχω δέσει σε δεμάτι. Τα σκεπάζω. Και μετά από 1-3 μήνες τα ξεθάβω. Αυτά έχουν βγάλει πολλές και μικρές ρίζες. Σκάβω, φυτεύω κάθε κλήμα σε βάθος από 70 έως και 1 μέτρο και αφήνω πάνω από την επιφάνεια της γης δύο μάτια. Όταν πλέον το ένα μάτι θα ξεχωρίσει από το άλλο, δίνοντάς μας το μεγαλύτερο και ζωηρότερο βλαστό, κρατάω αυτό και κόβω τον άλλο βλαστό. Και αφήνω το κλήμα πλέον να αναπτυχθεί και να μεγαλώσει φτάνοντας σε μεγάλο ύψος, πριν αρχίσω μετά να το κλαδεύω ανάλογα με τις ανάγκες μου».

Η διαδικασία

«Τα αυτόριζα αμπέλια είναι 4.000 χρόνων. Τα αμερικάνικα είναι μόλις 30 χρόνων. Αλλά ένας αμπελουργός που θέλει να φυτέψει μεγάλο αμπέλι δεν μπορεί να το ρισκάρει με αυτόρριζα», λέει στη “Ν.Κ.” ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αμπελουργών Ελλάδας Μύρων Χιλετζάκης. Μάλιστα, ο ίδιος λέει ότι στη δική του περιοχή, στις Αρχάνες, υπάρχουν παραγωγοί που έχουν φυτέψει αυτόρριζα κλήματα. «Αυτά τα αυτόρριζα σε κάποιους έχουν δώσει πολύ καλά αποτελέσματα και σε κάποιους άλλους όχι»... Ωστόσο, ο ίδιος γνωρίζει ότι σε όλη την Κρήτη, και κυρίως μέσα στα Χανιά, υπάρχουν σε αυλές αυτόρριζα κλήματα που επιβιώνουν για πολλές δεκαετίες. «Η φυλλοξήρα υπάρχει και σήμερα. Αλλά σε αυλές σπιτιών δεν μπορεί να περάσει η φυλλοξήρα, αφού είναι τσιμέντο γύρω-γύρω από την αυλή και δε γίνονται και σκαψίματα στο χώμα ώστε να υπάρξει με οποιονδήποτε τρόπο η μόλυνση του χώματος», λέει ο κ. Χιλετζάκης.

Στο σημείο αυτό, ο κ. Χιλετζάκης εξηγεί: «Το αυτόρριζο χρειάζεται μια σωστή διαδικασία από τον ίδιο τον παραγωγό για να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Πρέπει να είναι τουλάχιστον από 70 πόντους μέχρι ένα μέτρο κάτω από τη γη. Αλλά δεν μπορούμε όμως να πάρουμε κανένα παραγωγό στο λαιμό μας, γιατί το ένα χωράφι από το άλλο έχει τεράστιες διαφορές στην ανθεκτικότητα της φυλλοξήρας. Δηλαδή έχουμε χωράφι που είναι αναμπελωμένο και τη διατηρεί τη φυλλοξήρα μέσα. Και έχουμε και χωράφι που έχει μείνει στην αγρανάπαυση 7-8 χρόνια και δεν έχει πλέον φυλλοξήρα»...

Ωστόσο, από την άλλη κάνει λόγο για σημαντικά πλεονεκτήματα που έχει ένα αυτόρριζο κλήμα σε σχέση με ένα αμερικάνικο κλήμα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Μύρωνα Χιλετζάκη, «το αυτόρριζο έχει πολύ πιο δυνατό ριζικό σύστημα, σε ό,τι αφορά το βάθος της ρίζας. Δηλαδή, είναι πιο ανθεκτικό στην ξηρασία. Και έχει μικρότερες απαιτήσεις σε νερό. Και έχει και καλύτερη συμπεριφορά στο κομμάτι της παραγωγικότητας. Τα πράγματα είναι απλά. Έχουμε τα αυτόρριζα που έχουν μια ιστορία τώρα και 4.000 χρόνια στην Κρήτη, κι έχουμε και τα αμερικάνικα που έχουν μια ιστορία 30 ετών. Το αυτόρριζο μας έχει δείξει διαχρονικά τώρα και 4.000 χρόνια, από τη Μινωική Εποχή, ότι έχει μια ανθεκτικότητα. Και έχει περισσότερη ζωή από το αμερικάνικο. Μέχρι σήμερα έχουμε δει ότι το 30% των αμερικάνικων φυτών δεν έχουν ζωή πάνω από τα 30 χρόνια. Και θέλουν ξεπάτωμα. Έχουμε δηλαδή έναν γερασμένο αμπελώνα, που, αν ήταν με αυτόρριζα φυτά, θα ήταν σε εφηβική ηλικία».

Καταλήγοντας, ο Μύρων Χιλετζάκης λέει ότι στην Κρήτη σήμερα υπάρχουν αυτόρριζα 100 χρόνων. «Δεν υπάρχει περίπτωση ένα αμερικάνικο υποκείμενο να αντέξει τα 100 χρόνια. Αλλά εγώ σήμερα φυτεύω 12.000 κουρμούλες σε ένα αμπέλι και είναι όλα με αμερικάνικο. Δεν μπορώ να ρισκάρω και μετά από 4-5 χρόνια να έχω προβλήματα φυλλοξήρας. Αλλά ένας παραγωγός που θέλει να βάλει για το σπίτι του, μπορεί να το κάνει»...

neakriti.gr